OPERATIE AUDIO – Afl. 1
door Syds Wiersma
In deze nieuwe rubriek ‘Operatie Audio’ schrijft Syds Wiersma, coördinator Fries Film & Audio Archief, over bijzondere vondsten en ontwikkelingen bij het begin dit jaar opgerichte Fries Audioarchief. Het Fries Audio Archief is een initiatief van Tresoar en het Fries Film Archief en ontvangt een startsubsidie van de Provincie Fryslân. Inmiddels heeft het filmarchief een nieuwe naam: Fries Film & Audio Archief (FFAA). De komende jaren worden met name grote audiocollecties uit de depots van Tresoar aangepakt en gedigitaliseerd. Deze zullen, waar de rechten het toelaten, ook online beschikbaar komen.
Operaesje Fers
In depot 6 van Tresoar staat een rij archiefdozen vol met oude audiospoelen. Daarnaast staan opbergboxen met honderden cassettebandjes. Het is het voormalige audioarchief van het Fries Letterkundig Museum en Documentatiecentrum (FLMD) met opnames van Friese schrijvers.
Zij vertellen over hun werk of lezen eruit voor; er zijn registraties van literaire evenementen en bijeenkomsten; literaire programma’s uit de tijd van de RONO en Radio Fryslân. Kortom, het literaire verleden van Friesland vanaf de jaren ’50 tot ’80 op audio. Alle bekende en vergeten Friese schrijvers uit deze periode liggen op de zwijgende, smal bruin-magnetische spoortjes geduldig te wachten om ooit weer stem te krijgen. Magnetische geluidsdragers zijn erg kwetsbaar. Nog een tijd niets doen en deze begraven stemmen en informatie zullen zijn uitgedoofd. Digitaliseren, en wel zo snel mogelijk en in goede kwaliteit, is het nieuwe behoud.
Onderdeel van deze bijzondere, literaire audiocollectie zijn de opnames van Operaesje Fers (‘Operatie Gedicht’). Meer dan vijfentwintig jaar liepen de mensen betrokken bij de Friese dichterstelefoon zich het vuur uit de sloffen om waar ook maar opnames van voordragende dichters te maken. In de intimiteit van huiskamers, maar ook op internationale dichtersfestivals. Het leverde meer dan 2.500 opnames van gedichten op. Niet alleen Friestalig, ook verschillende Nederlandse en dichters uit het buitenland zitten in de rijke collectie van Operaesje Fers. Het doel was helder: elke week een nieuw gedicht op de dichterstelefoon, die ook buiten Friesland vermaard werd. Het concept is in de jaren ‘70 zelfs geëxporteerd naar New York.
Ons streven is om de hele collectie van Operaesje Fers volgend jaar online te plaatsen. Dat is overigens niet een novum. De audiobestanden van Operaesje Fers waren jaren geleden al te beluisteren in een apart portaal als onderdeel van de website van Tresoar. De techniek erachter was echter verouderd en werd daarom niet langer onderhouden. Nu zetten we op twee zaken in. Allereerst alle opnames opnieuw digitaliseren in hoge kwaliteit en de digitale bestanden duurzaam bewaren voor de toekomst. Verder maken we van deze bronbestanden presentatiebestanden voor online gebruik of om te leveren aan tentoonstellingen, evenementen, podcasts, documentaires, enz.
Alle relevante data komen in de catalogus van het Fries Film & Audio Archief beschikbaar: dichter, jaartal, titel van het gedicht, aanvullende info en uiteindelijk wellicht ook de tekst van het gedicht. Een heidens karwei maar een (poëtische) wereld om te winnen.
Beluister hier het radio-interview van Herman Emmink (AVRO) met dichter en mede-bedenker Josse de Haan na de oprichting van Operaesje Fers (1968): interview Josse de Haan – Operaesje Fers