AV6345
Joodse bruiloft Barend Boers en Mimi Dwinger, Leeuwarden 1939*
KODAK SAFETY FILM** – Datum: 18 april 1939
DEEL 1
Opname van de woning aan de Emmakade 30-32 (zuidzijde) te Leeuwarden***, het adres waar Mietje (Mimi) Dwinger woonde met haar moeder Maartje (Tilly) Schenk.
Een dienstmeisje opent de deur. Rechts in beeld Max (Marcus) Dwinger (Leeuwarden 16-03-1917 Amsterdam 30-05- 2003). Max was de jongste broer van de bruid en tijdens de oorlog vliegenier bij de R.A.F. (Royal Air Force).
Emil Haber, een genaturaliseerd Hongaars vluchteling en pleegbroer van Barend Boers, brengt een pakket. Het dienstmeisje neemt het pakket in ontvangst. Bruidegom Barend Boers (Amsterdam 31-01-1910 Cannes (Fr.) 30-03-1979) arriveert met het bruidsboeket en gaat naar binnen, gevolgd door Emil Haber (Kispest, Hongarije 29-01-1907 – ?).
Jetta Boers-Brilleslijper, moeder van de bruidegom (Amsterdam 05-03-1869 Amsterdam 28-07-1970)
Maartje (Tilly) Schenk (houdt haar hoed vast), moeder van de bruid (Schoonhoven 28-12-1892 Amsterdam 28-07-1953)
Mozes Dwinger, vader van de bruid (Leeuwarden 06-11-1886 Auschwitz 25-07-1942).
Abraham Boers, broer van de bruidegom (Amsterdam 27-04-1901 Dachau 23-02-1945)
Francina (roepnaam ‘Francien’) Schenk – van Brink (Lienden 13-10-1868 Sobibor 14-05-1943), grootmoeder van de bruid van moeders kant. Francien is dan al bijna 23 jaar weduwe van Alexander Schenk (Schoonhoven 01-05-1854 Schoonhoven 18-05-1916). Naast, half achter Francien Schenk – van Brink loopt haar zoon Hijman Schenk (Schoonhoven 04-10-1894 Sobibor 11-06-1943). Hijman was een broer van Maartje (‘Tilly’, ook wel ‘Til’) Schenk en oom van de bruid.
De trouwkoets bespannen met twee witte paarden en een koetsier op de bok komt aanrijden. Op de achtergrond zien we de Emmakade met aangemeerde schepen.
Opname van de drie bruidsjonkers Emil Haber, Max Dwinger en Maurice Boers (Amsterdam 02-09-1922 Israël 2010). Maurice was de zoon van Abraham Boers, de oudste broer van de bruidegom. De bruidsjonkers verlaten de woning aan de Emmakade. Het dienstmeisje houdt de deur open voor het bruidspaar dat als laatste de woning verlaat. Het dienstmeisje helpt de bruid Mimi Dwinger (Leeuwarden 1917- Amsterdam 2007) met haar opwaaiende sluier, daarbij bijgestaan door Louis Boers (Amsterdam 06-03-1905 Sobibor 02-07-1943), broer van de bruidegom. Close-up van het bruidspaar in de koets. Barend en Mimi kijken elkaar lachend aan.
Opname van het Leeuwarder stadhuis aan het Hofplein 38. Boven de hoofdingang wordt het opschrift ‘Pace et Justitia’ (Door Vrede en Gerechtigheid) in beeld gebracht. De camera zoomt in op de twee beelden aan weerszijden van het raam boven de ingang, de personificaties van de begrippen Pax en Justitia.
Beelden van het Hofplein, af en aan rijdende koetsen en op de achtergrond enkele voorbijgangers en fietsers. Familieleden en genodigden van het bruidspaar stappen uit de koetsen.
Als eerste stapt uit Mozes Dwinger, vader van de bruid, gevolgd door Jetta Boers-Brilleslijper, moeder van de bruidegom.
Tweede koets: Maartje Schenk, moeder van de bruid, gevolgd door Abraham Boers, de oudste broer van de bruidegom.
Derde koets: Francien Schenk, grootmoeder van de bruid, met haar zoon Hijman Schenk en Louis Boers, broer van de bruidegom.
Vierde koets: de bruidsjonkers: Maurice Boers, Max Dwinger en Emil Haber.
Als laatste stappen Barend en Mimi uit de trouwkoets en lopen het stadhuis in.
Na de voltrekking van het burgerlijk huwelijk, waarbij volgens de huwelijksakte**** Hijman Schenk en Abraham Boers als getuigen optraden, verlaten familieleden en genodigden het stadhuis en stappen in de gereedstaande koetsen. Ze worden gadegeslagen door een groepje jeugdige inwoners van Leeuwarden.
In chronologische volgorde verlaten de volgende personen het stadhuis:
Maartje (Tilly) Schenk, moeder van de bruid, met Abraham Boers, oudste broer van de bruidegom.
Hijman Schenk, oom van de bruid, met zijn moeder Francien Schenk-van Brink, grootmoeder van de bruid.
De drie bruidsjonkers, v.l.n.r.: Emil Haber, Maurice Boers en Max Dwinger (links in beeld is een glimp te zien van Selma Stoppelman).
Het bruidspaar verlaat het stadhuis en stapt in de trouwkoets.
Straatbeeld van de Sacramentsstraat richting de Grote of Jacobijnerkerk. Op de achtergrond staat een zwarte auto geparkeerd. Voor de synagoge, achter het hek, staat een groepje buurtkinderen, waarvan de allerkleinsten het gebeuren met open mond gadeslaan. Een van de kinderen (vooraan, gekleed in donkere jas met lichte corsage) is de dan veertienjarige Selma Stoppelman (Leeuwarden 1925 Auschwitz 23 november 1942). Naast haar staat vermoedelijk haar broertje Salomon Benjamin (Salo) Stoppelman (Leeuwarden 20 maart 1928 Auschwitz 23 november 1942). De familieleden en bruiloftsgasten stappen uit de koetsen en lopen de synagoge in.
Uit de koetsen stappen in chronologische volgorde: Jetta Boers-Brilleslijper, moeder van de bruidegom, Mozes Dwinger, vader van de bruid, en Abraham Boers, broer van de bruidegom. Er lopen nog een aantal bruiloftsgasten de synagoge in waarvan niet bekend is wie het zijn.
Opname van Hebreeuwse opschrift op een muur van de synagoge. Dit is een citaat uit Psalm 45: ‘Leidt hen binnen in het paleis van de Koning’. Onder de tekst op het bord staat het Hebreeuwse jaar (christelijke jaartelling: 1815).
Beeld van de Sacramentsstraat en bruiloftsgasten die uit een auto stappen. Fietsers komen aanrijden en stappen af. Er mengen zich volwassen toeschouwers onder het groepje nieuwsgierigen. Mozes Dwinger stapt uit een koets, gevolgd door een mannelijk familielid. Op de achtergrond het straatbeeld van de Sacramentsstraat richting Voorstreek. Links in beeld: een uithangbord met de tekst ‘Sigaren en sigaretten: W. de Vries’.
De trouwkoets bespannen met twee witte paarden komt aanrijden vanaf de Voorstreek. Langs de kant staan toeschouwers die eerst richting camera en vervolgens naar de trouwkoets kijken. Er staan veel fietsen langs de kant. Een in een witte stofjas geklede man (winkelier) komt even naar buiten en kijkt de koets na. Barend helpt Mimi bij het uitstappen.
KODAK SAFETY FILM
DEEL 2
Beeld van het interieur van de synagoge aan de Sacramentsstraat te Leeuwarden. De kaarsen worden aangestoken door de hulp chazzan Levi Sajet (Amsterdam 24-06-1890 Auschwitz 19-11-1942). Op de rug gezien: voorzanger Hartog Frank (Goor 21-11-1874 Sobibor 09-07-1943). De voorzanger staat op de bima (verhoging in de synagoge met daarop de lezenaar, waarop het gebedenboek ligt). Opname van de vrouwelijke bruiloftsgasten in de synagoge. Voorzanger Hartog Frank buigt zich over het gebedenboek met de sjeva berachot, de zeven zegeningen die worden gereciteerd tijdens de Joodse huwelijksliturgie. De mannelijke gasten in de synagoge staan en dragen allemaal een hoed.
De bruid komt naar voren gelopen.
Opname van voorzanger Hartog Frank achter de lezenaar en aansluitend tijdens het tekenen van de ketuba (huwelijksakte).
Abraham Salomon Levisson (Den Haag 8 juni 1902 Tröblitz 25 april 1945), opperrabbijn van de synagogale ressorten Friesland en Drenthe, gekleed in zwarte toga, witte bef en platte baret [doctorshoed] spreekt het bruidspaar toe. Op de achtergrond mannelijke genodigden. Het bruidspaar zit naast elkaar onder de choepa (huwelijksbaldakijn). Voor hen staat een tafel met daarop zilveren kandelaars en een wijnkelk. Close-up van de satijnen bruidsjurk, het boeket en de mozaïekvloer van de synagoge.
Barend is intussen opgestaan. Opperrabbijn Levisson heeft een gebedskleed in zijn handen en geeft dat aan een lid van de synagoge. Liturgische handelingen. Bruid en bruidegom staan nu allebei. Barend stapt naar voren en tekent de huwelijksakte.
Mimi houdt met beide handen haar sluier omhoog en nipt van de wijn uit de zilveren kelk die haar door hulp chazzan Levi Sajet wordt aangeboden. De wijnkelk zal daarna door opperrabbijn Levisson aan de moeder van de bruid worden aangeboden [niet in beeld]. De bruidegom heeft nu het gebedskleed om zijn schouders. Barend schuift de ring om de rechter wijsvinger van de bruid [ze houdt de ring even vast]. Mimi nipt uit een glaasje terwijl Barend glimlachend naar de camera kijkt en haar sluier omhoog houdt.
Staand voor het bruidspaar, op de rug gezien v.l.n.r.: voorzanger Hartog Frank, opperrabbijn Levisson, en Levi Sajet. Francien Schenk – van Brink, grootmoeder van de bruidegom en Maartje Schenk, moeder van de bruid, staan naast het bruidspaar. Het bruidspaar in close-up. Levi Sajet pakt de huwelijksakte van tafel en offreert een moment later de zilveren wijnkelk aan de bruid.
De receptie in hotel De Duitsche Adelaar***** aan de Lange Marktstraat te Leeuwarden. De bruid en vrouwelijke gasten in beeld. De bruiloftsgasten praten, drinken een glaasje advocaat en eten een gebakje. Genodigden in beeld, waaronder Vroukje Zaligman – Dwinger (Leeuwarden 11-8-1994 Amsterdam 09-10-1972). Vroukje was getrouwd met Daniël Zaligman en na diens overlijden hertrouwd met zijn oudere broer Salomon Zaligman. Vroukje was de zus van Mozes Dwinger en dus een tante van de bruid.
De bruidsjonkers in beeld. Grootmoeder van de bruid Francien Schenk – van Brink heft haar glaasje advocaat om te toosten. Een stralend bruidspaar praat geanimeerd met de gasten. Barend geeft Mimi een tedere kus op het voorhoofd. In de laatste beelden van de film zien we onder de gasten voorzanger Hartog Frank en Abraham Boers.
EINDE FILM
———-
* Barend en Mimi leren hebben elkaar leren kennen toen Barend als 14-jarige het vak van de lompenhandel leerde bij de familie Dwinger in Leeuwarden. Mimi was toen 7 jaar oud.
** De film zou gemaakt kunnen zijn door fotozaak Dwinger uit Leeuwarden. J. Dwinger was vanaf 1903 fotograaf en winkelier. Hij was getrouwd met Cato (Kaatje) Dwinger-Cohen. In 1921 heeft de familie Dwinger een fotozaak aan de Oostergrachtswal 9. Uit een advertentie in de LC van december 1940 blijkt dat Molenpad 1e deur het adres van de fotozaak is.
*** Het pand aan de Emmakade 30-32 is een joods pension geweest. Het pension-rusthuis Wolffs, waar de moeder van de bruid, mevrouw Dwinger-Schenk, na haar scheiding van haar man Mozes Marcuszoon Dwinger, pensionhoudster was.
****HCL Leeuwarden: Huwelijksregister 1939, Leeuwarden , Aktenummer A107 -
Inventarisnummer 3664
***** Het Joodse hotel De Duitsche Adelaar was gevestigd aan de Lange Marktstraat 18 te Leeuwarden. Het pand is omstreeks 1878 gebouwd. Rond de eeuwwisseling verandert Samuel Cohen, hotelhouder te Utrecht, de naam in De Duitsche Adelaar. In de jaren voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog worden er joodse vluchtelingen ondergebracht, waarbij opperrabbijn A. S. Levisson een belangrijke rol heeft gespeeld. Tot 1977 was het hotel-restaurant eigendom van de familie J. Goes onder de namen: pension Goes / hotel-restaurant De Vier Leeuwen.
Mogelijke aanwezigen, die misschien te zien zijn op de film:
Aron Dwinger (Leeuwarden 29-12-1887 – gefusilleerd in Leusden op 26-04-1942), oudere broer van Mozes Dwinger (vader van de bruid). Aron woonde op de Noordersingel 66 in Leeuwarden. Mozes Dwinger zelf woonde na de echtscheiding (begin jaren dertig) in de 1ste Koestraat 51 te Leeuwarden.
Clara Dwinger (Leeuwarden 14-06-1891 / 14-10-1947), zus van Mozes Dwinger en tante van de bruid.
Judith Dwinger (Leeuwarden 16-03-1990 Auschwitz 11-12-1942), zus van Mozes Dwinger en tante van de bruid.
Mozes Dwinger en zijn broer en zusters waren kinderen van Marcus Mordechai Dwinger (Leeuwarden 14-07-1857 Leeuwarden 28-07-1911) en Mietje Mindele de Bruin (Leeuwarden 06-09-1858 Leeuwarden 04-10-1926)
Mozes Dwinger (vader van Mietje) had een florerende handel in lompen en metalen in Leeuwarden, evenals de gebroeders Boers in Amsterdam.
Uit de periodiek ’t Kleine Krantsje HCL: [1988] “Mozes Dwinger, die zijn bedrijf heeft in de Jacob Binckesstraat, zoals we net hebben gezien, heeft zijn woonhuis aan de Emmakade. Hij is getrouwd met Maartje Schenk (1892), die zich behalve als huisvrouw ook als pensionhoudster verdienstelijk maakt. Het echtpaar heeft drie kinderen, een dochter, Mietje (1917) en twee zoons, Alexander Marcus (1919) en Marcus ofwel Max (1922). In 1937, wanneer zij twintig is, verhuist Mietje naar Engeland. ”