Provincie Fryslân heeft het Fries Film Archief een startsubsidie verleend voor de realisatie van een Fries Audio Archief in de periode 2021-2024. Ook Tresoar draagt financieel bij aan het project. Het Fries Film Archief had al langer de ambitie om naast film- en videomateriaal belangrijk Fries audio erfgoed te archiveren en voor een breed publiek toegankelijk te maken. Tot nu toe ontbraken hiervoor de financiële middelen.
Fryslân heeft rijke audiocollecties die niet of nauwelijks bekend zijn. Ze liggen verborgen in de depots van Tresoar en andere Friese musea en erfgoedorganisaties. Hier komt nu verandering in. Belangrijke collecties op het gebied van Friese literatuur, Friese taal, kleinkunst en muziek worden de komende vier jaar gedigitaliseerd en in de online catalogus van het Fries Film Archief opgenomen. Uiteindelijk zullen duizenden audiofragmenten online te beluisteren zijn. Om enkele pareltjes te noemen: de toespraken van Willem Drees, Douwe Tamminga en Fedde Schurer bij de onthulling van het standbeeld van Pieter Jelles Troelstra in 1962 bij de Oldehove in Leeuwarden. Of gesproken brieven aan soldaten van Bataljon Friesland in Nederlands-Indië.
Een van de belangrijkste collecties vormt de literaire audiocollectie van Tresoar. Het voormalige Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum (FLMD) verzamelde al audio. Spoelen, cassettebandjes en cd’s met interviews, lezingen, optredens en eigen opnames van Friese schrijvers werden bij het FLMD bewaard. De literatuurgeschiedenis van Fryslân van na de oorlog vond zijn neerslag niet alleen op papier, maar zeker ook op audio. Nadat het FLMD opging in Tresoar (2002) werd de literaire audiocollectie nog onderhouden, aangevuld en gedigitaliseerd. Het Fries Audio Archief pakt deze collectie nu op en heeft de ambitie hem geheel toegankelijk te maken voor publiek, onderwijs en onderzoek.
Sjouke Nauta, directeur Friesland Pop, aan het grasduinen in het Fries Poparchief. Foto: Auke Zeldenrust.
Ook het Fries Poparchief – jaren geleden binnengebracht door Friesland Pop – ligt bij Tresoar. Digitalisering wordt hier ingezet tot behoud van de collectie. Online toegankelijkheid is ingewikkelder in verband met de rechten op de muziek. Daarom streeft het Fries Audio Archief hier naar volledige beschrijving van het poparchief in de online catalogus, zodat deze collectie tenminste goed doorzoekbaar is. Er zal nauwe samenwerking worden gezocht met Friesland Pop en het Poparchief Groningen.
Historisch unieke opnames van Friese dialectvormen en streektalen uit het begin van de vorige eeuw zijn eveneens een belangrijke schat voor het nieuwe audioarchief. Hier wordt met name de samenwerking met de Fryske Akademy gezocht. De Fryske Akademy heeft binnen een consortium met Tresoar, Omrop Fryslân, Gridline en het Centre for Language and Speech Technology (Radboud Universiteit) in 2018 een Fries-Nederlandse spraakherkenner ontwikkeld die op dit moment verder vernieuwd wordt. Deze spraakherkenner kan worden gebruikt om het nieuwe audioarchief te ontsluiten door de audio naar tekst om te zetten. Dit zal de zoekmogelijkheden binnen het audioarchief sterk vergroten.
Een andere samenwerkingspartner is het Fries Verzetsmuseum, dat onder andere beschikt over een serie interviews met verzetsmensen en andere getuigen van de bezettingsjaren.
Jurjen Enzing, kwartiermaker Fries Audio Archief, inventariseert de literaire audiocollectie van Tresoar. Foto: Marchje Andringa
De grootste Friese audiocollectie ligt bij Omrop Fryslân. Het betreft de radioarchieven van de RONO, RadioFryslân en Omrop Fryslân. Het Fries Film Archief werkt al jaren nauw samen met Omrop Fryslân. Met het nieuwe audioarchief zal deze samenwerking worden geïntensiveerd. Omrop Fryslân heeft een eigen archieftaak, maar belangrijke radioprogramma’s uit het verleden van de RONO en de Omrop – bijvoorbeeld op het gebied van Friese taal, literatuur, muziek en kleinkunst – kunnen mogelijk in het Fries Audio Archief worden opgenomen.
Andere naam
Met de realisatie van een audioarchief krijgt het Fries Film Archief een andere naam: Fries Film en Audio Archief (FFAA). In eerste instantie zal de naam FFAA alleen in correspondentie en mailverkeer worden gebruikt. Na verloop van tijd zullen ook het logo en de website van het huidige filmarchief worden aangepast.
Mienskip
Organisaties en particulieren die denken te beschikken over waardevol Fries audiomateriaal kunnen contact opnemen met het Fries Film en Audio Archief. Er zal dan worden bekeken of dit materiaal in het nieuwe audioarchief kan worden opgenomen. Het Fries Film Archief is groot geworden doordat particulieren bereid waren hun film- en/of videocollecties ter beschikking te stellen. Er wordt geprobeerd het Fries Audio Archief vanuit een zelfde Friese ‘mienskipsdynamiek’ op te bouwen.
Contact en nieuws
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Syds Wiersma, coördinator Fries Film en Audio Archief: 0587890714/0638018355,email hidden; JavaScript is required
Meer nieuws over het nieuwe audioarchief vindt u bij:
Omrop Fryslân
Leeuwarder Courant
Friesch Dagblad – online
Friesch Dagblad – artikel in gedrukte krant
Tresoar
RTVNOF
LeoMiddelsé