Vandaag presenteren Fries Film Archief, Historisch Centrum Franeker en het Fries Verzetsmuseum filmbeelden van de kibboets in Franeker, die daar van 1935 tot 1941 was gevestigd in het voormalige stationsgebouwtje aan de Harlingerweg 45. De beelden zijn gemaakt tussen 1937 en 1939. Maker is Jacob Bramson, tweede geneesheer bij PZ Groot Lankum en initiatiefnemer en medeoprichter van de kibboets. Zijn zoon Rabbi Josef Bramson schonk de originele 8mm-filmpjes in 2013 aan Yad Vashem, het Holocaust Herinneringscentrum in Jeruzalem. Nu zijn ze voor het eerst in Friesland te zien. Ze zijn onderdeel van de tentoonstelling ‘Oog in oog met oorlog’ in het Fries Verzetsmuseum, dat gisteren 1 juni de deuren weer opende. De beelden zijn ook online te zien op de YouTube-kanalen van het Fries Film Archief en Historisch Centrum Franeker.
Hier vindt u de links naar de beide filmpjes van Jacob Bramson, inclusief een detailbeschrijving bij de beelden:
Film Kibboets Franeker 1937
Film Kibboets Franeker rond 1939
De kibboets in Franeker was een hachsjara, een Joodse landbouwschool waar jonge zionisten zich voorbereidden op emigratie naar Palestina. Er hebben meer dan tachtig jonge mensen gewoond. Ze liepen stage bij boeren in de omgeving van Franeker en op de tuinderijen van Groot Lankum. Op de kibboets zelf kregen ze Joodse vorming en leerden ze Ivriet (modern Hebreeuws), de taal die de Joodse immigranten in Palestina gingen gebruiken. De landbouwopleiding duurde 1 à 2 jaar en leverde een Palestinacertificaat op. Bijna de helft van de kibboetsbewoners is ook daadwerkelijk naar Palestina geëmigreerd, de meesten voor de oorlog, een aantal na de oorlog.
Horst Meijer (l.) en onbekend (r.)
Voor de laatste groep bewoners was emigratie na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog nauwelijks meer mogelijk. Zij bleven op de kibboets wonen tot 21 november 1941. Toen deden de Duitsers samen met de Franeker politie een inval bij de kibboets en arresteerden de aanwezige bewoners. Twee bewoners konden vluchten en tien werden via de gevangenis in Leeuwarden naar Westerbork overgebracht. Uiteindelijk werden 21 bewoners van de kibboets slachtoffer van de holocaust .
Om deze korte maar fascinerende episode van Joods leven in Friesland uit de nevelen van de tijd te halen, hebben Fries Film Archief en Historisch Centrum Franeker de afgelopen maanden onderzoek naar de kibboets en zijn bewoners gedaan. Zo hebben we van veel bewoners die op de filmbeelden te zien zijn, de namen kunnen achterhalen. Het onderzoek heeft bovendien geleid tot een lang artikel – Kibboets op de Klei – dat vandaag eveneens online wordt gepubliceerd.
Achter l-r: Regina Drecker, Benno Freimann, Onbekend, Onbekend, Onbekend, Esther Blok, Moshe Heller, Hannah Levy, Hans Shlomo Cohn.Voor l-r: Arthur Rath, een van de volgende twee is Mordechai Bollegraf, Helmuth Joshua Wolff.
Op prachtige wijze illustreren de beide kibboetsfilms van Jacob Bramson het leven op en om de kibboets van Franeker. We zien een vitale, jonge Joodse gemeenschap die bezig is zijn hoop en ideaal – een nieuw bestaan in Palestina, weg uit vijandig Europa - te verwezenlijken. Dankzij de familie Bramson en Yad Vashem zijn de beelden na meer dan tachtig jaar terug in Friesland en voor iedereen te bekijken: in de tentoonstelling in het Fries Museum en op de YouTube-kanalen van het Fries Film Archief en het Historisch Centrum Franeker.
Hier vindt u de links naar afbeeldingen (genomen uit de beide films) van bewoners van de Franeker kibboets. Kent u mensen op de films of heeft u aanvullende informatie? Laat het ons weten via email hidden; JavaScript is required. Ook aanvullingen of correcties op het artikel ‘Kibboets op de Klei’ stellen we zeer op prijs.