Het Fries Film Archief beheert meer dan 6000 oude films, video’s en digitale formaten met een grote historische dan wel culturele waarde voor Fryslân. De zaken die men op oude beelden kan terugvinden, lopen sterk uiteen. Er is bijna geen (Fries) onderwerp of het komt wel in de collectie van het filmarchief voor. In de catalogus kunt u dit zelf nagaan. Klik hier om direct in de collectie te zoeken. Toch zijn er wel enkele thema’s te noemen. Hieronder volgt een algemene wegwijzer door de collectie van het filmarchief.
Bedrijfsfilms
In de collectie bevindt zich een grote hoeveelheid bedrijfsfilms die ons zicht bieden op soms al lang vergeten methoden en technieken: hooien met paardenkracht, het telen van Wâldbeantsjes, de boerin die boter karnt, Hannekemaaiers enzovoort. Een groot gedeelte van deze films gaat over de Friese zuivelindustrie, waaronder de CCF, Frico, Friesche Vlag en het Fries Rundvee Stamboek. Hiernaast beheert het filmarchief ook collecties van bijvoorbeeld Koopmans Meelfabrieken en het oudste bedrijf van Nederland, aardewerk- en tegelfabriek Tichelaar uit Makkum.
Dorpen en steden
Een andere belangrijke categorie zijn films van dorpen en steden. Van bijna elke regio in Friesland zijn wel opnamen gemaakt. De grootste collectie is die over Leeuwarden, waarbij de oudste film uit 1922 stamt en de jongste uit 2005. Een bijzondere categorie zijn de films die de filmactie Heel Nederland op de film van Johan Adolfs voortbracht, de zogenaamde dorpsfilms. Adolfs liet bijna 1500 dorpen in heel Nederland vastleggen op het betaalbare 8 mm formaat. Opdrachtgevers waren verenigingen zoals muziekkorpsen, plattelandsvrouwen en de Nederlandse blindenbond. De film volgde een vast stramien. Eerst was er een rondgang door het dorp die de inwoners in hun dagelijkse bezigheden vastlegde. Dan volgde een optocht van de plaatselijke verengingen. Ook alle scholen met kinderen werden opgenomen. Een belangrijke factor voor het succes was dat alle dorpelingen in beeld kwamen. Wie wilde zichzelf nu niet terug zien op het witte doek? Om een hoge opkomst te garanderen moesten de dorpen meer dan 700, maar minder dan 10.000 inwoners tellen. In Fryslân kwam Adolfs maar liefst 170 maal langs. Een gedeelte van deze films zijn in de collectie van het Fries Film Archief terug te vinden.
Voorlichting en propaganda
Dat film een goed medium is voor voorlichting en zelfs propaganda is al lange tijd bekend. Een groot aantal voorlichtingsfilms uit de jaren ’50, maar ook uit de jaren ’80 op voornamelijk 16mm bevinden zich in de collectie van het filmarchief. Onderwerpen zijn onder meer woningbouw (‘In Friesland staat een huis’, 1953), inpoldering (‘Van waddenzand naar vruchtbaar land’, jaren 1950) en verkeersregels (‘Schipper niet met de regels’, 1985).
Speelfilms
Het Fries Film Archief beheert een klein maar groeiend aantal Friese speelfilms. Hieronder is de eerste Friese speelfilm, Kar út twa uit 1934. In deze film moet een jonge dame kiezen tussen twee vrijers. Het archief beschikt ook over een nog nooit gedraaide en daarmee onbeschadigde filmkopie van ‘De Dream’ van Pieter Verhoeff, die jarenlang als onderpand in de kluis van een bank lag. Het filmarchief verzamelt nadrukkelijk meer artistieke audiovisuele producties van Friese hand, van filmmakers maar ook van kunstenaars.
Amateurmateriaal: Het leven van alledag
Een groeiende categorie is het materiaal van amateurfilmers (amateur in de betekenis van liefhebber), vaak op 8mm of super-8. Dit belangrijke materiaal biedt ons een blik op het leven van alledag: vakanties op het strand van Vlieland, nog met kleedhokjes, badmutsen en ‘zwemkledij’; het aanrijden van de SRV-wagen met toesnellende huismoeders met flessenmandjes; schaatsen op een vaart die twintig jaar geleden al heeft plaats gemaakt voor een nieuwe wijk; kleding en kapsels van de jaren zeventig. Allemaal dingen die misschien snel vergeten raken, maar op film nog levendig voorbijkomen. Het Fries Film Archief kan de waarde van amateurfilms als cultuurhistorische bron niet genoeg benadrukken.