Zeldzame vondst door Tresoar: film van Joods onderduikkind uit 1944

LC08

Tresoar heeft vanmiddag een 8mm-film naar buiten gebracht met daarin zeldzame beelden van een Joods meisje tijdens haar onderduikperiode in Fryslân. De filmbeelden zijn in 1944 gemaakt door Frans Kloosterman uit Engwierum. Samen met zijn vrouw Geeske Cordel zorgde hij ervoor dat het meisje, Lea, bij hen kon onderduiken. De beelden zijn vanmiddag tijdens een live-uitzending van Omrop Fryslân gepresenteerd. 

Lea Cohen woonde tijdens de eerste jaren van de oorlog met haar vader, moeder, twee broers en zus in Amsterdam. In 1943 dook het hele gezin onder in Veenendaal. Vervolgens werden ze op verschillende plaatsen ondergebracht. Lea verhuisde naar het noorden van het land waar ze via verschillende onderduikadressen bij Frans Kloosterman en Geeske Cordel terechtkwam. Het echtpaar woonde in Engwierum en had daar een kruidenierswinkel. Ze hadden twee kleine kinderen, Johannes (Han) en Rixt (Rixtje). Hen werd niet verteld dat Lea, die inmiddels Leni van der Berg heette, joods is; ze kregen te horen dat ze uit Rotterdam kwam waar het huis van haar ouders geraakt was bij een bombardement.

De film toont beelden van een ogenschijnlijk onbezorgd familieleven. Het gezin drinkt koffie terwijl de kinderen spelen, er wordt gevist, geroeid en gestoeid en men brengt een bezoek aan een speeltuin. Films die Joodse kinderen in hun onderduik in Nederland laten zien zijn zeer zeldzaam en op de vingers van één hand te tellen. Voor Fryslân gaat het om unieke beelden.

BEKIJK HIER DE FILM

Lea komt vooral in beeld in de tweede helft van de ruim tien minuten durende film. Ze is herkenbaar aan de twee lange vlechten en meestal draagt ze een donker jurkje. De beelden zijn zeer waarschijnlijk in het voorjaar en/of de zomer van 1944 opgenomen. Een detailbeschrijving van de film vind u hier.

Hoewel Fryslân dan gebukt gaat onder Duitse terreur lijkt de oorlog ver weg. In de film komen geen Duitse soldaten voor en ook andere tekenen van onderdrukking ontbreken. Toch moet de spanning soms groot zijn geweest. Zowel Frans als Geeske zaten namelijk diep in het verzet. Naast Lea boden ze ook een veilige plek aan Gerrit Waas, een Joodse tiener, eveneens uit Amsterdam. Mogelijk staat hij ook op de film, net als Harry Davids en Fietje Buijtekant, Joodse kinderen die bij andere gezinnen in Engwierum zaten ondergedoken. Daarnaast verspreidde het echtpaar illegale lectuur.

Lea (rechts) met Rixt Kloosterman (links) en (waarschijnlijk) Gerrie Fennema (midden)

 

Lea (links) met mem Geeske Kloosterman-Cordel en Johannes Kloosterman in het bos bij Veenklooster

Lea beleefde na een spannende oorlogswinter de bevrijding in Engwierum. Haar ouders, broers en zus zag ze na de oorlog terug. In 1959 verliet Lea Nederland om zich in Israël te vestigen, waar ze nog altijd woont. Ze trouwde in 1965 met Jacob Zamin, met wie ze drie zonen kreeg: Jonathan, Moshe en Zeevik. Als dank voor wat Frans en Geeske Kloosterman voor haar hebben gedaan, heeft Lea voor hen de Yad Vashem-onderscheiding aangevraagd. Zelf werkt ze ook voor Yad Vashem. Ze kalligrafeert de oorkonden die aan de Rechtvaardigen worden uitgereikt. Nog altijd heeft Lea contact met de familie Kloosterman, met Rixt en haar na de oorlog geboren zus Maaike.

Lea en Johannes aan de boswandel

De filmrol is altijd door de familie bewaard en wordt nu voor het eerst aan de buitenwereld getoond. De film is gedigitaliseerd door het Fries Film en Audio Archief en is vanaf nu te bekijken in de digitale tentoonstelling ‘Wy kinne der noch wol ien by ha’ over Joodse smokkelkinderen in Fryslân in de Tweede Wereldoorlog. De digitale tentoonstelling is te zien op http://virtueletour.tresoar.nl en is onderdeel van het project ‘De terugkeer van de Joodse kinderen‘. De film staat ook op het YouTubekanaal van het Fries Film en Audio Archief.

Heit Frans Kloosterman en (waarschijnlijk) Gerrit Waas tonen hun vangst